Hoe zou het toch met Bart Aardema zijn?

Interview door: Marc Peeters

Menig vakantiefietser is in het verleden aan de hand van de reisgidsen van Bart Aardema ingewijd in een nieuwe hobby. Per fiets werd men, met een gids van hem bij de hand, op pad gestuurd richting verre landen.

 Bart Aardema is een wereldfietser van het eerste uur. Voor wie hem nog niet kent, samen met Frank van Rijn vormde hij het boegbeeld van de - toen nog ongeorganiseerde - wereldfietsers. Vanaf de jaren zeventig fietste hij door Europa, vaak naar exotische bestemmingen. En hij schreef daarover. Aardema is auteur van meerdere reisgidsen. Opgenoemd kunnen worden: De wereldfietsgids, Berggids voor fietsers, Fietsen langs de Noordzee, Fietsen in Oost-Europa (voor een volledig overzicht: zie bijgaande box).

 Zijn laatste reisgids dateert echter alweer van geruime tijd geleden...

 Toen op de redactievergadering van het tijdschrift de opmerking werd gemaakt: “We horen niets meer van Bart Aardema”, vatte ik snel de koe bij de horens. Via via kon ik zijn mobiele telefoonnummer achterhalen. Bart Aardema nam niet op, ik sprak zijn voice-mail in. Groot was mijn verrassing toen hij me begin dit jaar terugbelde. Ja, hij vond het leuk om mee te werken, maar dat kon nu even niet, want hij was op wereldreis met de ... boot. Hij zat nu in de buurt van Faro in de Algarve, en hij was nog van plan om de oversteek over de Grote Plas te maken, dwars door golven van tegen de tien meter.

 Een half jaar later meert hij op 18 juni 's avonds weer aan in Delfzijl Nederland. De middag nadien belt hij mij terstond: “zullen we een afspraak maken voor ons interview?”

 Kort daarna toog ik op een zaterdagmiddag naar Groningen (alwaar Jong Oranje 's avonds nog de Europese voetbaltitel zal grijpen, maar dit terzijde) om navolgend geanimeerd gesprek te voeren met een eigenzinnige maar kleurrijke wereldreiziger.

 Als Aardema zijn sigaar heeft opgestoken kunnen we van wal steken.

WERELDFIETSER Bart, heb je je altijd al meer wereldreiziger dan wereldfietser gevoeld?

 AARDEMA Ik weet niet hoe het komt, maar binnen bepaalde kringen heb ik nu eenmaal een bepaalde naam. Bij de fietsers krijg ik het etiket van dé wereldfietser opgeplakt, in de wandelwereld ben ik dé wandelaar [Bart Aardema is tevens auteur van wandelverslagen door het Groningse land, WF] en nu ben ik dan dé wereldzeiler (zucht). Ik hou van reizen, dat is het.

 WERELDFIETSER Maar wij kennen jou vooral als fietser.

 AARDEMA (knikt instemmend) Het fietsen heeft me wel gevormd ja, wie ik ben, welk karakter ik heb. Helemaal aan mijn fiets te danken. Het fietsen gaf mij de juiste beleving,. De fietssnelheid vind ik wel prettig. Zo zie je de lijnen in het landschap. Met zeilen zie je alleen maar water, en hoge golven (lacht).

 Midden op de oceaan heb ik ook vaak gedroomd: ik zit liever op mijn fietsje in de Hoggar. Fietsen in de Sahara is gevaarlijk, maar zeilen is veel gevaarlijker, je bent afhankelijker van het weer en moet voortdurend opletten.

 WERELDFIETSER Hoe ben je bij dat zeilen gekomen?

 AARDEMA Dat is iets van de laatste jaren. Ik kon eigenlijk helemaal niet zeilen (lacht). Maar goed, ik wilde een tijd wat dichterbij blijven. Vanwege de ziekte van mijn echtgenote. En toen ben ik een boot in elkaar gaan zetten. Door de ziekte van Judith had ik voor grote fietstochten toen ook geen puf. Maar vooral had ik even geen zin in dat gezeur allemaal - want dat vergeet iedereen - met beurzen, wat ik helemaal niet leuk vind, maar wat wel moest, voor de inkomsten. Daar heb ik een punt achtergezet (opgelucht). En zo ben ik begonnen met die boot.

WERELDFIETSER Heb je hem helemaal zelf in elkaar gezet? 

AARDEMA Jaja (overtuigd). Behalve het lassen dan, dat heb ik in Harlingen laten doen. Hoe ik dat allemaal kan? Ik heb de beste opleiding van het land: Gymnasium. Daar leerde je nog echt kennis. En ik heb inderdaad geen vier linkervoeten.

 Dat bouwen heeft me wel veel geld gekost, boetes voor te snel rijden als ik er weer naartoe ging. En de kosten van de boot zelf liepen ook uit de klauwen. Soort Betuwelijn (lacht).

WERELDFIETSER Gymnasium huh?

 AARDEMA Och, ik bedoel eigenlijk dat je het gewoon moet doen. Zo heb ik indertijd ook geleerd hoe een fiets in elkaar zat. Je hoeft er maar een uit elkaar te halen, en je weet hoe die in elkaar zit.

WERELDFIETSER Even terug naar je fietscarrière, kon je indertijd goed leven van je fietspublicaties 

AARDEMA De oplages waren niet hoog. Er zijn er een paar in herdruk verschenen. Met een beetje mazzel had ik mijn kost dan weer verdiend voor een volgende reis. Zo'n boek was goed voor `zeg maar' een jaar fietsen. En vergeet niet, ik deed niet aan sponsoring, daarvan wilde ik niet afhankelijk zijn. Ik zocht mijn fietsmateriaal altijd zelf bij elkaar, nu ja, behalve testbanden dan. 

Mijn laatste boek [“Wandelen en fietsen: wandel/fietsbewaarmap voor 5x8 wandelingen en fietstochten”, geschreven samen met Cees Stolk, WF] levert meer op, is een grotere markt voor. Hier hebben ze er 3000 van verkocht binnen twee maanden (met stemverheffing). 

Ik deed het ook economisch indertijd. Ik schreef eens wat voor Op Pad of voor de ENWB [de huidige Fietsersbond, WF] en dat combineerde ik dan weer tot een commerciële uitgave. Och, het was wel hard werken, ja, hard werken (zucht). Kijk, Frank van Rijn die had zijn familie en later zijn boeken ook. 

WERELDFIETSER Over Frank van Rijn gesproken, er is vaak gesuggereerd dat er een rivaliteit bestond tussen jullie beiden. Hoe zie jij dat? 

AARDEMA (fronst wenkbrauwen) Absolute flauwekul. Dat wil men graag horen ja, Coppi-Bartali, zoiets. Frank vond mij misschien wel een vreemde flapdrol. Maar ik heb Frank nota bene aangemoedigd te gaan schrijven. Natuurlijk was er verschil tussen ons beiden, totaal ander karakter. Ik schreef toch wat zakelijker, soberder ook, ik gaf meer de professionele reisinformatie voor de fietser, en de rest moest de lezer er maar bij fantaseren, zoiets. Maar ook ík deed absoluut aan sfeerverhalen .

 Frank van Rijn zie ik wel meer als een soldaatfietser, onvoorstelbaar wat voor expedities hij heeft afgelegd, daar is ie uniek in. Daaraan zie je dus ook dat hij uit een militaire familie komt.

 Overigens moet je niet vergeten dat wij het ook weer van anderen hebben afgekeken. 

WERELDFIETSER Zoals? 

AARDEMA Nou ja, kijk hier (loopt naar zijn imposante boekenkast): “Alain Guigny, La terre sur deux roues.” Dat las ik dus, in het Frans Gymnasium hé. Maar die had het wellicht ook weer van Thomas Stevens [de man die eind 19e eeuw per fiets (hoge bi) de wereld doortrok, WF].

WERELDFIETSER Waarom ging je eigenlijk fietsen in die jaren? 

AARDEMA In de jaren vijftig hoorde ik via de radionieuwsdienst verzorgd door het ANP - ja, dat kunnen alleen de ouderen nog zeggen (neemt een stevige trek aan zijn sigaar) - de verhalen van reizigers in bijvoorbeeld Afghanistan. Men had in die tijd geen correspondenten, reizigers gaven het nieuws door. Dat leek mij wel wat, reiziger zijn. Naar Frankrijk ging ik al, maar zo ver, dat wilde ik ook, en toen dacht ik “hoe kom ik daar?”. Ik ben begonnen met liften, toen ik nog op het Gymnasium zat, naar Rome. Maar zeven uur langs de weg staan (met een misprijzend gezicht). Toen heb ik vervolgens maar de fiets genomen (glimlacht).

WERELDFIETSER Zie jij een verschil in reisattitude tussen de oude en huidige generatie?

AARDEMA Nou ja, opa vertelt, dat ben ik dan. Hoe het tegenwoordig gaat spreekt me veel minder aan. Naar India gaat men met `Vlieg en Fiets', en daar wat rondtoeren, zogenaamd op wereldreis (heft handen ten hemel). Een gespreid bedje!

Ik ben er altijd vol voor gegaan, dwars door Turkije, Iran, en India, dat kwam later wel. Alles oder Nichts, dat was mijn motto. Daarom ben ik indertijd ook opgevallen.

WERELDFIETSER Wat vind je van de vereniging de Wereldfietser?

AARDEMA Ik ben nooit lid geweest, voor zover ik mij kan herinneren. Misschien mocht ik er met mijn eigengereidheid zelfs niet in (pruilmondje). Maar ik ben sowieso van geen enkele club lid.

WERELDFIETSER Ken je het tijdschrift dan wel?

AARDEMA Ja, schijnt nu wel beter te zijn. Vroeger was het zo'n gestencild blaadje, dat vond ik wel charmant.

WERELDFIETSER Dat vind je authentieker?

AARDEMA Nou nee (met stemverheffing), ik ben van `je hebt géén geld, en je wilt wat'. Ik ben ook mordicus tegen kleur in zo’n blad. Voor je het weet wordt de club een instituut en heb je bij wijze van spreken een betaalde directeur. De fietsers zelf zorgen wel voor de kleur.

WERELDFIETSER Wat zou je de vereniging voor aanbevelingen mee willen geven?

AARDEMA Wie ben ik? Nu ja: Blijf fietsen! Dus niet `ga toch fietsen' [de slogan van de Fietserbond, WF], praat erover, hou leuke lezingen.

En ja, wat goed kan zijn: op grote schaal landkaarten inkopen, die de leden dan tegen inkoopsprijs aan kunnen schaffen.

En nog zoiets: alle wegen in kaart brengen. Ik heb ooit het idee gehad om ze allemaal in de computer te zetten. Een database, met kwaliteit van wegdek, percentages enzovoort. Zo lees je bijvoorbeeld op een landkaart van Australië dat iets een `major road' is. Ja, dan weet ik het als fietser nog steeds niet. Zou best een `dirt road' kunnen zijn. Maar zo'n database moet wel up-to-date zijn en dat is het moeilijke. Maar daar zou ik wel aan kunnen meewerken, schrijf maar op.

Zo ga je als vereniging mee met je tijd. Ik zou daar als wereldfietser meteen gebruik van maken. Maar dat ben ik hè.

WERELDFIETSER Over moderne tijden gesproken, is er met de opkomst van Internet en GPS nog wel toekomst voor de reisgids?

AARDEMA Ja, dat zal altijd blijven. GPS heb je alleen nodig als je dwars door de Sahara rijdt door het zand, ver weg van de pistes, maar dat doet niemand. Navigeren doe je met je oog. Je hebt ook geen Rolex nodig op je fiets.

Op mijn schip zijn dat soort hulpmiddelen natuurlijk wel nodig, voor een fietser zijn het hebbedingetjes.

Ik was op goed fietsspul gericht, niet op modern spul. En ik durf te stellen dat mijn fiets één van de beste was, qua materiaal. Ik zal ze je laten zien, al ziet het er nu wat triest uit, ongebruikt (grinnikt).

WERELDFIETSER Komt je fietsdrive nog een keer terug?

AARDEMA Ook al heb ik altijd gerookt en gedronken, mijn lichaam is nog niet versleten, (grijnst). En ik weet zeker dat ik wel weer die zin krijg om naar Spanje te gaan of Italië. Dat gevoel komt wel weer. In het diepe springen, alsof je uit de bak komt (grinnikt). De deur achter je dichtdoen en tegen jezelf zeggen: ‘ha, ik mag weer’. Met regen zoals nu, nou dat vond ik vroeger heerlijk. Maakte me niets uit.

WERELDFIETSER Als je dan toch weer gaat fietsen, waar liggen nog jouw grootste ambities of dromen?

AARDEMA Veel vrouwen langs de weg (lacht hard). Nee serieus, waarschijnlijke langs hele eenzame wegen en landschappen. Zoals het Groninger landschap hier. En asjeblieft geen landen waar je gezeur hebt, ex-communistische landen. Zo wilde ik een keer door Rusland naar Siberië en toen ben ik omgedraaid. Allemaal vervelende ambtenaartjes met van die grote petten op, bourgeoisgezeur.

Maar wat ik echt nog wil (peinst): ja, waar ik vroeger al van droomde, achter Kazakstan verder weg, Mongolië, Takla Makan, die woestijnen daar. 

Maar gut, dan loop ik al tegen de zestig hoor! Ik weet niet of ik dat nog kan opbrengen.

WERELDFIETSER Kunnen we dan ooit nog een boek van je verwachten?

AARDEMA Dat zien we dan wel. Maar laten we nu eerst eindelijk maar eens een borrel nemen (lacht).

WERELDFIETSER Op de toekomst van de wereldfietser. Bedankt voor dit gesprek en als uiting daarvan hierbij een gratis proefnummer van ons tijdschrift!

AARDEMA Ik zal het aandachtig bestuderen.